2 Nisan, tüm dünyada otizm konusunda farkındalık oluşturmak ve otizmden kaynaklanan sorunlara çözümler bulmak amacıyla, 2008 yılında Birleşmiş Milletler tarafından “Dünya Otizm Farkındalık Günü” olarak ilan edilmiştir. Farkındalık demek; bilmek, olduğu gibi görmek ve anlayışlı tutum geliştirmek demektir. Biz de bugün farkındalık geliştirmek, bilmek ve görmek için kaynaştırma/bütünleştirme eğitiminin önemine dikkat çekmek istedik.
Otizm Spektrum Bozukluğu, doğuştan ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan göz teması kurma, ortak dikkat ve işaret etme davranışlarındaki yetersizlik ve isteksizlikle kendini belli eden, ilerleyen dönemlerde ise çevresindekilerle ilişki kurmakta güçlük yaşama, aynılığı koruma isteği, tekrarlayıcı davranışlar ile tekrarlayıcı konuşma ve oyun davranışlarındaki ciddi yetersizliklerin görüldüğü bir nöro-gelişimsel farklılıktır (Burak, 2019). Otizmin, beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen bazı sinir sistemi sorunlarından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Otizm, günümüzde rastlanan en yaygın nörolojik bozukluktur ve Amerikan Hastalıkları Kontrol Etme ve Önleme Merkezi (Centers for Disease Control Prevention)’nin verilerine göre 2006 yılında her 150 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığı tahmin edilirken, son bilgiye göre her 44 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığı tahmin edilmektedir (Tohum Otizm, 2022).
Türkiye’de Otizm Spektrum Bozukluğu olan bireylerin tıbbi tanılanma sürecinden sonra eğitsel değerlendirme ve yerleştirilmesinin gerçekleştirilmesi ilgili il/ilçelerde bulunan özel eğitim hizmetlerinin koordinasyonunu sağlayan Rehberlik Araştırma Merkezleri (RAM) tarafından gerçekleştirilmektedir. Normal gelişim gösteren bir çocuğun kendi kendine kazandığı bazı becerileri otizmli çocukların kazanabilmeleri için yoğun ve düzenli bir eğitim gerekir. Bu eğitimin en önemli ayaklarından bir tanesi de özel eğitimin yanı sıra kaynaştırma eğitimidir.
Kaynaştırma/bütünleştirme eğitimi; özel gereksinimli çocukların normal gelişim gösteren akranları ile aynı koşullarda eğitim görmesini sağlayan eğitim sisteminin önemli bir parçasıdır. Bu eğitim kapsamında hem otizmli çocuklar normal gelişim gösteren yaşıtları ile aynı ortamda bulunabilecekler; hem de yaşamış oldukları gelişimsel problemler alternatif yöntemlerle eğitilecektir. Kaynaştırma/bütünleştirme eğitiminin en temel amacı; öğrenciler, aileler, eğitimciler ve toplumun diğer üyelerini bir araya getiren bir ortam oluşturmak ve sınıflardaki tüm öğrencileri öğrenme becerisi olan ve topluma katkısı olabilen bireyler olarak değer görmesini sağlamaktır. Bu amaçla; ortamın çocuğun en yüksek düzeyde başarı sağlayabileceği alanlar yaratacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. (Kırcaali, 2012).
Her insan bir davranış sergileyeceği zaman etrafındaki insanları inceler; onlara öykünür ve onları modeller. Otizmli bireylerin yeni davranış kazanması için akranları ile etkileşimde bulunması oldukça önemlidir. Özel eğitim ortamında öğrendiği becerilerin gerçek dünyadaki karşılığını görme; o davranışın genellenmesini ve yapılma sıklığını arttıracaktır. Bir diğer deyişle toplumsal kuralları öğrenen çocuğun bunu toplumsal alanda deneyimlemesi, akranlarının tutum ve davranışlarını öğrenmesi ile gerçekleşecek, böylece içinde bulunduğu topluma uyum sağlayacaktır. Akranları ile aynı eğitim ortamında eğitim alan çocuk, takdir etme/edilme, cesaret, sorumluluk, aktiflik, atılganlık ve pratiklik gibi alanlarda gelişecek ve özgüveni artacaktır.. Eğitim koşullarının çocuğa özel bir program ile desteklenmesi sayesinde başarı ve başarı motivasyonunu artacaktır.
Kaynaştırma eğitiminin otizmli bireylerin sosyal gelişimleri için olmazsa olmaz önem taşıması, ailelerin bu konuya oldukça önem vermesine sebep olmaktadır. Ancak burada çok önemli bir nokta sıklıkla gözden kaçırılmaktadır ki bu da eğitimin sadece otizmli bireyler açısından faydalı olacağı yanılsamasıdır. Kaynaştırma/bütünleştirme eğitimi otizmli çocukların aksine normal gelişim gösteren çocuklara ve onların ailelerine de önemli katkılar sağlamaktadır. Salend ve Duhaney (1999), yaptıkları araştırmada kaynaştırma programlarının sanılanın aksine normal gelişim gösteren öğrencilerin akademik becerilerini olumsuz etkilemediği; hatta sosyal-duygusal gelişimleri açısından oldukça önemli kazanımlar elde etmelerine sağladığını aktarmışlardır.
Toplumsal kabulün birbiri ile etkileşim halinde olmaktan önemli ölçüde belirlendiği göz önünde bulundurulduğunda farklılıklara dair kabul, saygı ve hoşgörünün küçük yaşta kazandırılması gereken bir beceri olduğu unutulmamalıdır. Bu açıdan kaynaştırma/bütünleştirme eğitimi normal gelişim gösteren çocuklarda; kabul, hoşgörü, yardımlaşma gibi ahlaki değerlerin gelişimini sağlayacaktır. Bireysel farklılıkları doğal karşılayan çocuk kendisinde olabilecek bireysel farklılıkları da kabul etme ve içselleştirme açısından gelişim gösterecektir. Aynı zamanda model olma ve liderlik etme konusunda da kazanımlar elde edecektir. Tüm bunlara ek olarak özel gereksinimli çocuk ile nasıl iletişime geçebileceğini, nasıl oynayabileceğini öğrenerek arkadaşlık ilişkilerini geliştirecektir.
Kaynaştırma/bütünleştirme eğitimi, ailelerin çocuklarının yapabileceklerine dair beklentisini değerlendirmesi ve daha çok günlük aktivitelerde bulunması için teşvik etmesine sebep olduğu araştırmalarca da ortaya konmuştur. Normal gelişim gösteren çocuk ailelerinin de farklılıklar konusunda bilgilenmesi için de kaynaştırma eğitiminin önemi azımsanamayacak kadar fazladır. Ebeveynlerden çocuklarını kaynaştırma sınıfına kaydetmeden önce ve sonra tutum ve davranışları arasındaki değişikliğe dair yapılan bir araştırmada ailelerin yarısından fazlasının olumlu tutum sergilediği ortaya konmuştur (Peck ve ark, 2004).
Çocuklar hayatı sınıflarda öğrenir, sınıf ortamı ne kadar hayatın bir parçasıysa, öğrenecekleri de o kadar fazla olacaktır.
Kaynakça
Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC- Centers for Disease Control and Prevention). (2016). Autism spectrum disorders: Data and statistics.
Burak, Y. (2019). Otizmli çocukların eğitsel yerleştirilmesi, kaynaştırılması ve bütünleştirilmesinde öğretmenlerle ilgili değişkenlerin incelenmesi(Yayımlanmamış Doktora Tezi), Trakya Üniversitesi, Edirne.
Işık, S. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin tam zamanlı kaynaştırma kararı olan otizmli öğrencilerin eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Toros Üniversitesi, Mersin.
Kırcaali-İftar, E. (2012). Kaynaştırma ve destek özel eğitim hizmetleri. Anadolu Üniversitesi Yayınları: Eskişehir.
MEB. (2013). Özel eğitim hizmetleri tanıtım el kitabı, Ankara: Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Peck, C. A. Staub, D. Gallucci, C. Schwartz, I. (2004). Parent perception of the ımpacts of ınclusion on their nondisabledchild. The Journal of The Assosiation for Persons With Severe Handicaps.
Salend, S. Duhaney, L. M. (1999). The impact of inclusion on students with and without disabilitiesand their educators. Remedial and Special Education.
Tohum Otizm Vakfı Eğitim Kiti; https://www.tohumotizm.org.tr/otizm/otizm-kaynaklari/egitim-kiti/
Comments